Sözlük

*(Cinsiyet yıldızı)   Cinsiyet yıldızının kullanılması, dilimizi cinsiyetlere uygun şekillendirmek için pek çok yoldan birisidir. Sadece bir veya iki cinsiyetten söz etmek yerine (ki pek çok kelime sadece eril kullanılmaktadır), bu işaretleme ile diğer seçenekler de dile getirilir / daha başka imkânlar da ifade edilir. Kelimenin köküne koyulan bir * işaretinin ardından dişil biçimin eklenmesi ile tüm cinsiyetlere yer açılmaktadır.
Her cinsiyet için tuvalet Her cinsiyet için tuvalette, tuvaletlerin artık cinsiyet kriterine göre ayrılmaması fikri söz konusudur. Her tuvalete herkes girebilmelidir. Kabinler, ister oturmak ister ayakta durmak için olsun, herkese yeteri kadar mahremiyet sağlamaktadır. Bu tür cinsiyetten bağımsız tuvaletlere en bilinen örnek, trenlerdeki tuvaletlerdir.
allyship (İng.) İngilizce allyship teriminin altında bağlılık, dayanışma ve destek konsepti yatmaktadır. Yani bir ally, onun parçası olmaksızın bir grupla dayanışma gösteren ve onu destekleyen bir destekçi, bir müttefiktir.
care (İng.): self-care, after-care, öz/kişisel bakım, izleyen öz bakım/ tamamlayıcı bakım. Burada söz konusu olan bakım ve kendine bakmaktır. Kendine bakmanın psikolojik sağlığı desteklediği fikri odak noktasındadır.
Coming-Out, Outing, interseksliğin başkalarıyla paylaşılması, başkalarına anlatılması Coming-Out ile cinsel yönelimin veya cinsel kimliğin herkese karşı kararlı bir biçimde açıkça sergilenmesi kararını almak, yani insanlara bunu anlatmak kastedilmektedir. (Bu, ufak, en yakın olunan insanları içeren dar bir çevreyi ya da herkesi içerebilir.) Bu, duruma göre büyük cesaret gerektiren son derece bireysel ve kişisel bir adımdır. Her interseks birey, interseksliğini söyleyip söylemeyeceğine, ne zaman ve hangi çerçevede söyleyeceğine kendisi karar verir. Bir başkasının interseksliği hakkında onun onayı olmaksızın konuşmak ve böylelikle onu ele vermek, kesinlikle kabul edilebilir bir durum değildir! Burada söz konusu olan o kişinin mahremiyeti ve kendi vereceği karardır. Ayrıca bu kelime İngilizce „coming out oft he closet“ kelimelerinden gelmektedir ve ifade kelime kelimesi çevrildiğinde şu demektir: „Dolaptan çıkmak.“
Diğer Nüfus kütüğüne kaydettirme seçeneği. Diğer kayıt seçenekleri ise erkek, kadın veya kaydı boş bırakmaktır.
Üçüncü seçenek Üçüncü bir pozitif cinsiyet kaydı için açılmış olan davaya eşlik eden bir kampanyadır. 2017 yılında interseks bir bireyin Federal Anayasa Mahkemesi nezdindeki itirazı yerinde bulundu. [h5] 2018 yılından bu yana diğer şeklindeki nüfus kaydı bulunmaktadır.
DSD (Disorders/ Differences of Sex Development) Tıp dilinde DSD, 2003 yılından bu yana interseksin resmî tanımıdır. Aktivistler bu terimi eleştirmektedir, çünkü bu bir değerlendirmeyi içeren mevcut standartlardan sapmayı ifade etmektedir. Almanca’da “Varianten der Geschlechtsentwicklung (Cinsiyet gelişimi varyasyonları)”  denmektedir.
empowerment (İng.) empowerment kelimesinin sözlük anlamı yetki, yeterliktir. Ama genelde somut olarak söz konusu olan kendini yetkilendirme, yani kendinin güçlü yanlarını ortaya çıkarma, daha güçlü yaşama ve davranmadır.
Endoseksüellik, endoseksüel Bu, cinsiyetleri erkek / kadın şeklinde tıbbi ve toplumsal normlara uyan insanlara denir. Yani endoseksüel diye interseks olmayan kişilere denmektedir.
Endokrinoloji Endokrinoloji, iç hastalıklarının hormon bezleriyle, hormonlarla ve bunların insan vücudundaki etkileriyle uğraşan dalıdır.
Cinsiyete uygun dil Cinsiyete uygun dil kullanmakla, herkese eşit hitap edilmesi veya adlandırılması hedeflenmektedir. Dil, bilgi ve değer aktarımında önemli bir araçtır. Araştırmalar, sadece eril niteleme (cinsiyete özgü eril) kullanıldığında, insanların aklına başlıca erkekler geldiğini göstermektedir. Herkese hitap edebilmek için „erkek üniversite öğrencileri“ yerine „üniversite öğrenimi görenler“ denebilir veya erkek, kız ve * öğrenciler. İkili adlandırma da (kız öğrenciler ve erkek öğrenciler) cinsiyete uygun dil için yeterli olmayıp, sadece erkeklere ve kadınlara hitap edilmektedir.
Cinsiyet değiştirme ameliyatları Cinsiyet değiştirme ameliyatları, interseks bireylerin doğuştan gelen cinsiyetlerini ameliyatla değiştiren müdahalelere denir. Maalesef hâlâ pek çok ameliyat sağlık açısından bir fayda getirmeyip, sadece bir interseks bireyin cinsiyet varyasyonunun „erkek“ / „kadın“ şeklindeki katı toplumsal norma uydurulması için yapılmaktadır. „Cinsiyeti sınıflandıran” veya “cinsiyeti uyarlayan“ sözleri, cinsiyet varyasyonlarını söz konusu norma uyarlama zorunluluğu anlamına geldiği için kullanılmıyor.  
Gonadlar Gonadlarda (yumurtalıklar/ testisler/ karma formlar) genelde yumurta/ sperm (gamet olarak da bilinir) ve ayrıca bazı cinsellik hormonları üretilir.
Kısırlaştırma Gonadların ameliyatla alınmasıdır (neticesi kısırlaşmadır).
Hermafroditizm, Herm Yunan mitolojisinden alınan bu terim iki cinsiyetliliği ifade eder. Eskiden interseks için sıkça kullanılan bir terimdi. Bugün ise (tıpkı „erdişi“ gibi) olumsuzluk yükleyen bir terim olarak görülmekte ve “diğerleri” için artık kullanılmamaktadır. Buna karşın kendini niteleme olarak, yani bazı interseks bireyler kendilerine Herm derlerse, bu terim özgüven içerisinde kullanılan bir özniteleme olarak kullanılır.
İnterseks bireyler (İnter*) İnterseksin (eşdeğer) yazılış şekli. İnter* terimi interseks topluluğundan çıkmıştır.
İnterseks İnterseks, toplumun „erkek“ ve „kadın“ şeklindeki ikili cinsiyet sınıflandırmasına girmeyen doğuştan gelen bedensel özellikleri nitelemektedir.
intersex (İng.) Intersex İngilizce’de intersekse karşılık gelen kelimedir. İngilizcede sex = (biyolojik) cinsiyet demektir.
Karyotip Karyotip biyolojide/ tıpta insanın genetik donanımının tamamına denir. Bir insanın görüntüsüne (fenotip) kıyasla, karyotip çıplak gözle görülemez, tersine örneğin kromozom analizinin yapılması gerekir.
Gametler Gametler, gonadlar tarafından üretilen ve üreme için gereken hücrelerdir (yani sperm ve yumurta).
Non-binary/ Binari olmayan Binari cinsiyet yapısına uymayan. Sadece erkek ve kadın değil, aksine pek çok cinsiyet olduğundan yola çıkılır. Kendisini yaygın cinsiyetlerden birine ait hissetmeyen ve kendisini bireysel olarak tanımlayan insanlar, kendilerine genelde non-binary veya binari olmayan demektedir. Bunun çekimi olarak sıkça enby [non-binary = nb = enby] özniteleme olarak kullanılır.
Patolojizasyon, patolojize etmek Davranış tarzlarının, duyguların, vücutların, yaşam tarzlarının vb. hastalıklı olarak aşağılanması. Kelime, tıptan, psikolojiden gelmedir.
peer (İng.), peer (akran) danışmanlığı İngilizce peer kelimesi akran, yaşıt, eşit anlamına gelmektedir. Yani peer dendiğinde, birbirine benzer, aynı yaşta olan insan grubundan söz edilir. Peer danışmanlığı, danışmanlık yapanların danışmanlık arayanlarla benzer durumda olduğu bir danışmanlık hizmetidir. Örneğin interseks bireyler ve interseks bireylerin yakınları, diğer interseks bireylere ve yakınlarına interseks hakkında danışmanlık yapabilirler. Peer danışmanlığı, danışmanın mesleğine ilişkin bilgi vermez.
Nüfus kaydı Almanya’da nüfus kaydı şeklinde genel bir terim kullanılmaktadır. Bununla doğum, evlenme (hayat arkadaşlığı), ölüm ve bunlarla bağlantılı aile ve isim bilgileri kastedilmektedir. Nüfus kaydının işlendiği doğum kütüğü, evlenme kütüğü ve ölüm kütüğü gibi çeşitli kütükler vardır. Nüfus kaydının bir parçası da cinsiyet bilgisidir. Almanya’da hâlihazırda dört imkân vardır: Diğer, erkek ve kadın kayıtlarının yanı sıra kayıt yeri boş da bırakılabilir.
Fenotip Fenotip biyolojide/ tıpta bir insanın dış görünümü demektir. Bu, genetik donanımdan (karyotip) bağımsızdır.
Gökkuşağı aileler Gökkuşağı aileler, anne veya babadan en az birinin eşcinsel, biseksüel veya transseksüel olduğu aileleri tanımlar. Bu terim, cinsel çeşitliliğin simgesi olan gökkuşağı flamasından esinlenerek türetilmiştir.
Psikolojik dirençlilik Ruhsal dirençlilik. Psikolojik dirençlilik, psikolojik hasar almaksızın krizlerin üstesinden gelmek demektir. Psikolojik dirençlilik, bir kişiyi psikolojik hasardan koruyan iyi bir sosyal beceri, dayanıklılık, güçlü ilişkiler sürdürebilmek gibi genel (pozitif) faktörler de olabilir.
Transseksüel bireyler (Trans*) Cinsel kimlikle ilgili bir terim olup, doğumda sınıflandırıldıkları cinsiyetle kendilerini özdeşleştiremeyen veya sadece bu cinsiyetle özdeşleştirmeyen insanlar için/insanlar tarafından kullanılan bir ana kavram ve öznitelemedir. Bu ana kavram transgender, transseksüel, transseksüel bireyler, trans kimlikli vb. kavramları da kapsar.
Varyant yerine varyasyon Varyant terimi iki cinsten meydana gelen bir düzeni varsayar. Bununla dolaylı olarak denir ki: İki cins vardır – erkekler ve kadınlar – ve bir de bunun istisnaları, yani varyantlar vardır, yani: interseks bireyler. Varyasyon ise, birden fazla cinsiyetten yola çıkar; böylece erkeklerin, kadınların ve interseks bireylerin hepsi birer varyasyondur.
Kurban gösterme Dil, anlatım ile insanları kurban göstermek, kurban rolünü üstlenmeye zorlamak. Kelime, İngilizce „victim“ veya Latince „victima“ kelimesinden gelmektedir.
İki cinsiyetlilik, binari cinsiyet yapısı Bilinen cinsiyet ayrımını niteler: erkek ve kadın. Oysa bu, doğadan gelen, değişmez bir düzen değildir, tersine insanların kültüre dayalı kategorizasyonudur. İnsanlar örneğin doğumdan sonra vücut özelliklerine bakarak çocuğun erkek mi yoksa kız olarak mı niteleneceğini ve büyüyeceğini belirlerler.
Erdişi İnterseks bireyler için kullanılan eski ama bilinen, halk arasında kullanılan bir terimdir. Bugün ise (tıpkı „hermafroditizm“ gibi) olumsuzluk yükleyen bir terim olarak görülmekte ve o nedenle artık sınıflayıcı olarak kullanılmamaktadır. Bazı interseks bireyler kendilerine erdişi derlerse, o zaman bu terim özgüven içerisinde kullanılan bir öznitelemedir. Bu kelime interseks bireyler topluluğunda (veya İng. community) özniteleme olarak olumlu anlamda kullanılmakta ve bununla yeniden özdeşleşilmektedir (tıpkı Herm gibi – hermafroditin kısaltılmışı).