Yazan: Andreas Hechler (Eğitim Uzmanı, Berlin)
Burada interseks çocukları ve gençleri eğitim kurumunuzda nasıl destekleyebileceğinize ve konuyu kendi çalışmalarınıza nasıl dâhil edebileceğinize ilişkin somut bilgiler bulacaksınız.
Cinsiyetleri yansıtan bir tutum ve bunun ön koşulları hakkında daha ayrıntılı bilgiyi burada bulacaksınız. Ayrıca öğretmenler ve pedagoglar için yapılması ve yapılmaması gerekenleri derledik.
Eğitim kurumlarında interseks bireyler
İnterseks çocuklar ve gençler, interseksliklerini başkalarıyla paylaşmamış olsalar bile çeşitli nedenlerle eğitim ve öğretim kurumlarında ayrımcılıkla karşı karşıya kalabilirler. Bunu örneğin „tipik olmayan“ ergenlik gelişimi ve ayırıcı bedensel özellikler, cinsiyetin zorunlu olarak saklanması veya tıbbi tedaviler yüzünden okula devamsızlık da tetikleyebilir. Ayrıca düşük özgüven, tıbbi müdahaleler ve toplumsal tabu nedenleriyle kendini izole etme eğilimi psikolojik dirençliliği, yani ayrımcılığa direnme gücünü azaltmış olabilir. Buna peerler ile özdeşleşme olanağının olmaması ve arkadaşların az olması da eklenebilir. Tüm bunlar aşırı strese, davranış bozukluklarına, yoğun bir psikolojik şiddet ve ayrımcılık durumlarına neden olabilir, psikolojik olumsuzluklar ve okula gitmeme yüzünden başarının düşmesine ve okulun yarıda bırakılmasına yol açabilir.
Belirtilen bu zorluklar, interseks bireylerin sıkça ortalamanın altında bir netice elde etmelerine ve sahip oldukları potansiyeli tam geliştirememelerine yol açmakta olup, bu ise, ilerideki eğitim kariyerine ve yaşam planlamasına önemli etki etmektedir.
Bunun perde arkasını anlamak, açıklıkla ve destek verici biçimde interseks bireylerin yanında yer almak önemlidir. Bu tutum, ailelerle çalışırken de yansıtılmalıdır.
Güçlendirme VE duyarlılaştırma
Öğrenciler ve diğer gruplar genel olarak heterojendir. Bu, interseks için de geçerlidir. İnterseksliklerini başkalarıyla paylaşmış interseks bireyler yoksa – ki genelde böyledir – bu, orada interseks bireylerin bulunmadığı anlamına gelmez. Esasında hem interseks hem de endoseksüel insanların (yani interseks olmayan insanların), öğrenci gruplarının ve pedagojik kurumların birer parçası oldukları ilkesiyle hareket edilmelidir.
Endoseksüel çocukların ve gençlerin genelde interseks hakkında duyarlılaştırılmaya ve bilgilerinin arttırılmasına ihtiyaçları vardır. İnterseks çocuk ve gençler genelde bu konuda duyarlılaştırılmış olup, onlar için güçlendirme hizmetleri önemli bir kaynak olabilir.
Duyarlılaştırma ve güçlendirme olmak üzere bu iki yaklaşım, birbirine güzel uyum sağlayabileceği gibi, aynı zamanda çelişkili ve pedagojik açıdan pek de kolay olmayan bir gerilim alanı da söz konusu olabilir. Belirli durumlarda örneğin durumlarını başkalarına açıkça anlatmış olan interseks bireyler varsa, grupları ayırmak faydalı olabilir. Görünmez dinamiklerin yarattığı gerilim, güçlendirme ve duyarlılaştırma Cinsel, aşk ve seksüel çeşitlilik pedagojisi – Duyarlılaştırma ve güçlendirme arasında başlıklı broşürde kapsamlı biçimde ele alınmıştır.
İnterseksin dolaylı olarak konu edilmesi
İnterseks doğrudan veya dolaylı olarak konu edilebilir.
Dolaylı olarak konu etmede interseks bireyler toplumun son derece doğal bir parçası olarak yazılı ve görsel biçimde yansıtılırlar. Cinsiyet konusu ele alınıyor olsa bile, olumlu veya olumsuz biçimde konu edilmeksizin toplumsal yaşamın, gündelik hayatın bir parçası olarak görünürler.
Dolaylı olarak konu edilen interseks daha çok doğrudan konuşulmalıdır, çünkü interseks aslında dolaylı olarak var olamaz ve aksi takdirde konunun görünmez hale getirilmesi sürdürülür.
İnterseksin doğrudan konu edilmesi
İnterseksin doğrudan konu edilmesinde interseks bireylerin yaşam tarzı görünür kılınır ve toplumun intersekse yaklaşımı konu edilir. Bu noktada ayrımcılık üretmeden ayrımcılık üzerinde çalışmanın genel zorluğuna işaret eden bazı noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir.
1. Konuyu ele alırken tıbbi / biyolojik bilgi girişte değil, az miktarda ve sadece eleştirel amaçlı olarak ele alınmalıdır. Tıbbi sendrom ve patoloji modelleriyle, interseks bireyleri tıbbi bakışın ötesinde daha farklı algılamak çok zordur. Bu yüzden son derece bireysel ilgi alanlarına, özel meraklara, çeşitli deneyimlere ve yaşam gerçekliğine sahip insanlar olmalarına rağmen göz ardı edilirler.
2. Son cümledeki argüman ile, her ne kadar saygıdeğer ve önemli bir niyet de olsa da, interseks bireylerin vücutları biyolojik iki cinsiyetlilik olgusunun dekonstrüksiyonu olarak somutlaştırılmamalıdır.
3. İnterseks bireylerin maruz kaldıkları tıbbi ve adli davranışların sonuçları, gördükleri şiddet ve aynı şekilde mücadeleleri, talepleri ve direniş hareketleri de görünür kılınmalıdır. Bu konuda son derece duyarlı olmak gereklidir; onları küçük düşürecek çıplak fotoğraflardan veya benzeri mağduriyetlerden her hâlükârda kaçınılmalıdır. Odak, patolojilerde veya sendromlarda değil, aksine ayrımcılık ve insan haklarında olmalıdır. Bu konuda interseks bireylere „mağdur“ veya „anormal“ olarak değil konuşmacı, yazar, anlatıcı, yönetmen gibi uzman ve otorite olarak söz verilmelidir.
4. Bunun dışında interseks bireyler interseksliklerinden bağımsız istekleri, ihtiyaçları, yetenekleri ile birer birey olarak ön plana çıkmalıdır.
Sıralamadan da görüldüğü gibi, interseks bireylerin seslerine kulak vermek gerekir. Aksi takdirde konu interseks olmayan bir açıdan ele alındığında, onlarla konuşmak yerine onlar hakkında konuşulur. Bu durum, özellikle potansiyel bir ayrımcılıktan kendini korumak amacıyla interseksliğini başkalarıyla paylaşmayan interseks bireyler açısından daha yaralayıcı veya üstten bir tavır olabilir. İnterseks sesler, klipler, belgeseller, yazılar, sosyal medya vb. üzerinden öğretme ve öğrenme bağlamlarına dâhil edilebilir.
Kesişimsellik
İnterseks bireyler ve deneyimleri çok farklı olabilir; sadece tek bir interseks deneyim yoktur ve bir interseks bireyin zihinsel temsili her ne kadar bir yönelimi yansıtıyor olsa da diğerleri için de mutlaka geçerli olmaz. İnterseks bireylerin interseksliklerini nasıl yaşadıkları, tıpkı endoseksüel insanların endoseksüelliklerini yaşamaları kadar çok çeşitlilik arz eder.
Farklılıklar, cinsel yönelim, köken, din, engellilik, sınıf ve benzeri gibi farklılıkların başka boyutlarına bağlı olarak bireysel olabileceği gibi grupsal da olabilir. Hayatlarının çok boyutluluğunu, farklılığını ve ayrımcılığın ayrıcalık göstermek gibi çok boyutlu biçimlerini algılamak önemlidir. Siyahi bir interseks birey, büyük olasılıkla beyaz bir interseks bireyden çok daha farklı deneyimler yaşayacaktır, aynı şekilde büyükşehirde yaşayan lezbiyen bir interseks kadın, kırsal kesimde yaşayan ve erkeklerden hoşlanan bir interseks bireyden çok daha farklı deneyimler yaşayacaktır.
Bu nedenle interseks bireylerin her zaman daha çok sayıda biyografileri gösterilmeli ve özellikle bireysel ve grupsal farklılıkları ortaya konmalıdır.
Uzaklaşmak: Cinsiyet normları herkesi ilgilendiriyor
Nihayetinde interseks bireylere odaklanmadan tekrar uzaklaşılmalı ve toplumun intersekse bakış açısı daha büyük bir bağlamda ele alınmalıdır. İnterseks, cinsiyet çeşitliliğinin sadece bir boyutudur.
Böylelikle öğretme ve öğrenme bağlamında örneğin farklılıkları göz ardı etmeksizin tüm insanları ilgilendiren cinsiyet ve seksüellik normları konu edilebilir. İdeal güzellik algısı, erkeklik-kadınlık imajları ve bunun gibi şeyler tüm insanlar için aslında klişe bir cinsiyet algısına zorlanma, ikili cinsiyetten oluşan bir dünyanın katı normlarıyla önceden programlanmış bir çatışma ve başarısızlık anlamlarına gelmektedir. İnterseks olarak sınıflandırılmayan insanların vücutları ve cinsel organları da birbirinden çok farklıdır. Bu nedenle intersekse eleştirel yaklaşım ve erkeklik-kadınlık beklentilerinden sıyrılmak, endoseksüel insanlara da bir rahatlama sağlayarak onların yaşamlarını da daha rahat ve daha yaşanmaya değer kılacaktır. Kurumlar, tuvaletlerin yapısından programlama ve iç düzenlemeye, işe alınacak personelden kullanılan dile kadar farklı bir cinsiyet yaklaşımıyla düşünür ve davranırlarsa, tüm çocuk ve gençler bundan faydalanacaktır. Aynı şekilde okullar ve çocuk-gençlik yardım kurumları da, cinsiyet çeşitliliğinin görünür olduğu ve yaşanabildiği mekânlar olarak görülmelidir.
Cinsiyet çeşitliliği sadece trans veya interseks bireyleri değil, „sadece“ „erkekleri“ ve „kadınları“ da kapsamaktadır – onlar da cinsiyet çeşitliliğinin bir parçasıdır. O nedenle interseks derslerde ayrı olarak ele alınabileceği gibi, cinsiyete, cinsel pedagojiye, ayrımcılığa veya daha başka bir üst konuya ilişkin birden fazla önemli konudan biri olarak entegre edilebilir. Sadece rasyonel, bilgiye dayalı yüzleşme değil, örneğin küçük grup çalışmalarında solo refleksiyon şeklinde, konuya ilişkin kendi duygularının yansıtılması da söz konusudur,. Öğrenci grupları kendi cinsiyetleri ve bunun gerçekliği hakkında düşünmeye teşvik edilmelidir. Bu bağlamda cinsiyetin doğum öncesinde veya sırasında sınıflandırıldığı, ama zaman içinde değiştirilebilir olduğu da konu edilebilir.
Dersler
Biyoloji: İnterseks sadece biyoloji dersinde işlenmemeli. İşlenirse de, tüm insan vücutlarının çok farklı olduğu ve bunların iki cinsiyetten oluşan bir mantığa sığmadığı anlatılmalı.
Tarih: İnterseks tarih yazımı olan “Hermstory” çerçevesinde tanınmış interseks bireyler bulunabilir. Ayrıca diğerlerinin yanı sıra Herculine Barbin de gündeme getirilebilir. Herculine Barbin konusu için ders malzemlerine buradan ulaşılabilir.
İngilizce: Bu derste ABD’den aktivistlerin çeşitli videoları, örneğin Emily Quinn’den TED Talk seyredilebilir ve üzerinde tartışılabilir.
Fransızca: Bu derste de diğerlerinin yanı sıra Herculine Barbin’in anıları gündeme getirilebilir.
Ahlak/Politika: Bu derste hukuki reformlar gibi güncel çatışmalar tartışılabilir. Ayrıca interseks birey hareketleri, interseks bireylerin sosyal / politik mücadeleleri de konu edilebilir.
İnterseks bireylere dair çeşitli konuları irdeleyen ve böylelikle çeşitli dersler için uygun olan malzemeler şurada bulunabilir: Planet Okul sayfası.
Derslerin şekillendirilmesine ilişkin diğer öneriler Ursula Rosen’ın “Okul çeşitliliği öğretiyor / öğreniyor“ başlıklı broşürdeki yazısında bulunmaktadır (Sf. 172–174).
İnterseks bireylerin seslerinden bir derleme Sesler– Örnekler – Güçlendirme hakkındaki yazıda bulunmaktadır.