Yazan: Dr. Oliver Tolmein (Avukat, Hamburg)
Devlet sağlık sigortasında sigortalı insanların hangi haklara sahip oldukları 5. Sosyal Yasa ile (SGB 5) belirlenmektedir.
Önemli bir hak „ özgür doktor seçimidir“[1]. Ancak bu konuda iki önemli sınırlama vardır:
1. Sadece sağlık sigortalarının sözleşmeli oldukları doktorlar seçilebilir. [2] Ama acil durumlarda bu geçerli değildir.
2. Doktorlar birini hasta olarak kabul etmeye zorlanamazlar. Çok dolu olmaları halinde veya ileri bir tarihe randevu vermeleri durumunda buna karşı koymanın çok az etkili yolu bulunmaktadır.
Bazen interseks çocuk ve yetişkinlere uygulanacak tıbbi önlemlerde sağlık sigortalarının planlanan müdahaleye onay veren veya reddeden bir bilirkişi raporu hazırlayan Sağlık Sigortası Tıbbi Hizmetler Kurumu’nu (MDK) devreye sokmaları söz konusu olabilir. MDK’nın hastaların planlanan müdahaleyi talep etme hakkı olup olmadığı hususunda „Transseksüellikte Cinsiyetin Uyarlanmasına Yönelik Müdahaleler Hakkında Bilirkişi Raporu Talimatı“na bakarak ve aylarca süren bir psikoterapi gibi ön şartlar nedeniyle genelde olumsuz karar verildiği sıkça görülmektedir.
Devlet sağlık sigortası kasası resmî bir kurum olarak görülmelidir. Onun kararları esasen resmî kararlardır. Bu kararlara her vatandaşın itiraz etme hakkı vardır. İtiraz yerinde görülmezse, bu itiraz kararına karşı sosyal mahkemede dava açılabilir. Davanın reddedilmesi halinde, temyiz yoluna gidilebilir. Burada da geri çevrilmesi halinde, Federal Sosyal Mahkeme nezdinde temyiz davası açılabilir.
Sağlık sigortasının tıbbi rehabilitasyon veya tedavi başvurusunu reddetmesi halinde, red kabul edilebilir veya buna karşı koyulabilir. Bu amaçla avukat tutulabilir, büyük sosyal yardım birliklerinden danışma hizmeti veya destek alınabilir ya da bireysel dava açılabilir. Sadece Federal Sosyal Mahkeme nezdinde avukat tutma zorunluluğu vardır. Mahkeme dava masrafı almaz, yani dava ücretsizdir. Geliriniz düşükse, avukat ücreti için dava masraflarına yardım (PKH) için mahkemeye başvurabilirsiniz.
Sağlık sigortaları normalde cinsiyetten bağımsız hizmet verirler. Bu, meme veya prostat kanserine karşı koruyucu muayene gibi cinsiyete özel tıbbi hizmetler için de geçerlidir. Fakat örneğin 24i maddesi gibi „annelik parası“ ödenmesini düzenleyen istisnalar vardır. Ama bu sadece „kadın üyeler“ içindir. Böylelikle Sosyal Yasa V, bir çocuğun annesi olarak „sadece onu doğuran kadını“ kabul eden Alman Medeni Kanunu’na uyar. Buna göre interseks biri sadece nüfustaki kaydı „kadın“ ise annelik parası alabilir. Ancak mevzuatın bu şekilde uygulanması, yazarın görüşüne göre Anayasa’nın 3. maddesi 3. fıkrası 1. bendine dayanan eşit muamele hakkına ters düşmektedir. Ayrıca Doğum Öncesi Ve Sonrası Annelik İzni Yasası, son reformdan bu yana 1. madde 4. fıkrada şunu açıkça ortaya koymaktadır: „Bu yasa, hamile olan, çocuk doğurmuş olan veya emziren herkes için geçerlidir“. Bu yasal netleştirme, Sosyal Yasa V 24i maddesine dayalı düzenleme ile de ilintilendirilebilir. Sağlık sigortası hukukunun diğer mevzuatı da interseks bireyleri cinsiyetleri yüzünden haksızlığa uğratacak biçimde yorumlanamaz veya uygulanamaz.
İnterseks bireylerin devlet sağlık sigortası nezdinde talep haklarına ilişkin içtihat hemen hemen yok gibidir. 2014 yılında Federal Sosyal Mahkeme, kadınsı olarak kabul edilen bir görünüme sahip olmak amacıyla göğüs büyütme başvurusunda bulunan interseks bireylerin, en az A sütyen bedeninde bir göğüs büyüklüğüne sahip olmaları durumunda müdahale masraflarının sağlık sigortası tarafından karşılanmayacağına karar vermiştir.[3]
[1] 5. Sosyal Kanun Madde 76..
[2] Sadece özel sigortalı hasta kabul eden doktorlar da vardır. Örneğin plastik cerrahide mükemmel bir ünü olan ama devlet sağlık sigortalarıyla sözleşmesi olmayan özel kliniklerde de, devlet sağlık sigortasına bağlı hastalar için masrafı devlet sağlık sigortası tarafından karşılanmak üzere tedavi olmak hiç mümkün değildir. Sağlık sigortaları, 5. Sosyal Kanun Madde 12 ile anılan hesaplılık şartı gereğince sadece „yeterli, amacına uygun ve hesaplı“ olan hizmetleri sunmak zorundadır.
[3] Federal Sosyal Mahkeme 1. Yüksek mahkeme, 4.03.2014, Esas No: B 1 KR 69/12 R.